Οι τεχνικές tsuki (γροθιάς), uchi (τα χτυπήματα), keri (τα λακτίσματα), και uke (οι αποκρούσεις), είναι οι θεμελιώδεις τεχνικές του karate. Αυτές είναι ταυτόχρονα η αρχή και ο τελικός στόχος karate. Οι μαθητές μπορούν εύκολα να μάθουν να εκτελούν αυτές τις βασικές κινήσεις σε ελάχιστο διάστημα, αλλά η τελειότητα στην εκτέλεση τους μπορεί να είναι και αδύνατη. Επομένως οι μαθητές πρέπει να εξασκούνται τακτικά με τη μέγιστη αυτοσυγκέντρωση και προσπάθεια κατά την εκτέλεση κάθε κίνησης.
Οι μαθητές πρέπει να μαθαίνουν τις τεχνικές σε επιστημονική βάση, με εκπαιδευτή που χρησιμοποιεί ένα συστηματικό και κατάλληλα σχεδιασμένο σύστημα προπόνησης. Η προπόνηση στο Karate μπορεί να θεωρηθεί επιστημονική μόνο όταν βασίζεται στις αρχές της προπονητικής και της εργοφυσιολογίας.
Μια ανάλυση των τεχνικών του karate που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν και που έχουν καθαριστεί μέσω της συνεχούς μελέτης και της πρακτικής αποκαλύπτει ότι αυτές οι τεχνικές συμφωνούν με τις σύγχρονες επιστημονικές αρχές. Εντούτοις, η περαιτέρω μελέτη είναι πάντα δυνατή. Πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια ανάλυσης των τεχνικών ακατάπαυστα με στόχο τη συνεχή βελτίωση.
Τα ακόλουθα σημεία είναι πρωταρχικής σπουδαιότητας στη μελέτη του karate.
– Η μορφή των κινήσεων, η ισορροπία και το κέντρο βάρους
Το Karate δεν είναι ο μόνο ένα άθλημα που επικεντρώνεται στη βέλτιστη χρησιμοποίηση του ανθρώπινου σώματος ή που βασίζεται σε φυσικές αρχές και τις αρχές της φυσιολογίας. Όλες οι πολεμικές τέχνες και πολλά άλλα αθλήματα εξαρτώνται από τη σωστή μορφή των κινήσεων για την αποτελεσματικότητα των τεχνικών τους. Η σωστή μορφή είναι ιδιαίτερα σημαντική στο karate. Όλα τα μέρη του σώματος πρέπει να εναρμονίζονται για να παρέχουν την απαραίτητη σταθερότητα στο σοκ που δημιουργείται κατά τη διάρκεια ενός χτυπήματος ή ενός λακτίσματος.
Ο μαθητής του karate πρέπει συχνά να σταθεί σε ένα πόδι κατά τη διάρκεια μιας επίθεσης ή άμυνας. Κατά συνέπεια η ισορροπία είναι πρωταρχικής σπουδαιότητας. Εάν τα πόδια του τοποθετούνται πολύ μακριά με επακόλουθο το χαμήλωμα του κέντρου βάρους, το λάκτισμα ή το χτύπημα του θα είναι ισχυρότερο. Εντούτοις, είναι ευκολότερο να κινηθεί εάν το κέντρο βάρους του είναι κάπως υψηλότερα και τα πόδια του πιο κοντά παρά στη μέγιστη πιθανή έκταση. Επομένως αν και η σταθερότητα είναι σημαντική, υπάρχει ένα σημείο πέρα από το οποίο δεν αξίζει. Εάν ο μαθητής ενδιαφερθεί υπερβολικά για τη σταθερότητα θα χάσει την ελαστικότητα του. Εάν κάμπτει τα γόνατά του για να διατηρήσει πάρα πολύ την ισορροπία, το λάκτισμά του δεν θα είναι αποτελεσματικό. Κατά συνέπεια η θέση του σώματος και συνεπώς του κέντρου βάρους εξαρτάται από τις περιστάσεις.
Το κέντρο βάρους μετατοπίζεται πάντα. Μερικές φορές το βάρος του σώματος κατανέμεται ομοιόμορφα και μεταξύ των δύο ποδιών και μερικές φορές περισσότερος στο πόδι απ’ό,τι στο άλλο. Κατά εκτέλεση του yoko-geri (πλάγιο λάκτισμα), το βάρος μετατοπίζεται εντελώς σε ένα πόδι. Σε αυτήν την περίπτωση, ο μαθητής πρέπει να σταθεί σταθερά σε ένα πόδι διαφορετικά ο κλονισμός του λακτίσματος θα ανατρέψει την ισορροπία του.
Εντούτοις, εάν στέκεται επάνω ένα πόδι για υπερβολικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ο αντίπαλός του μπορεί εύκολα να επιτεθεί. Επομένως, η ισορροπία του πρέπει να μετατοπίζεται συνεχώς από το ένα πόδι στο άλλο. Το κέντρο βάρους του πρέπει να μετατοπιστεί γρήγορα από το δεξιό στο αριστερό και πίσω πάλι για να μην δώσει στον
αντίπαλο καμία ευκαιρία να του επιτεθεί. Συγχρόνως, ο μαθητής πρέπει συνεχώς να ψάχνει ένα άνοιγμα στην άμυνα του αντιπάλου του.
– Η Δύναμη και η ταχύτητα
Η μυϊκή δύναμη αποτελεί σημαντικό παράγοντα υπεροχής στις πολεμικές τέχνες και στα άλλα αθλήματα. Η αποτελεσματική χρήση της δύναμης είναι σημαντική. Η εφαρμογή της δύναμης σε οποιαδήποτε κίνηση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Ένας από τους σημαντικότερους είναι η ταχύτητα.
Τα βασικά χτυπήματα και λακτίσματα του karate επιτυγχάνουν τη δύναμή τους από τη συγκέντρωση της μέγιστης δύναμης τη στιγμή της επαφής. Αυτή η συγκέντρωση της δύναμης εξαρτάται πολύ από την ταχύτητα της οποίας αποτέλεσμα είναι η αυξανόμενη δύναμη. Η γροθιά ενός προχωρημένου karateka ταξιδεύει με μια ταχύτητα 13 περίπου μ. ανά δευτερόλεπτο και παράγει δύναμη ίση με 680 περίπου κιλά (Koropanovski et al., 2011).
Η ταχύτητα αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο στην εφαρμογή της δύναμης, αλλά η ταχύτητα δεν μπορεί να επιτύχει τη μέγιστη συμβολή της χωρίς καλό έλεγχο της κίνησης. Το είδος κίνησης που απαιτείται στις θεμελιώδεις τεχνικές του karate δεν είναι αυτό που θα κινήσει έναν βαρύ αντικείμενο αργά, αλλά αυτό που θα κινήσει ένα ελαφρύ αντικείμενο με τη μέγιστη ταχύτητα. Κατά συνέπεια, η ισχυρή αλλά αργή άσκηση της απαραίτητης δύναμης να ανυψώσει μια μπάρα δεν είναι τόσο αποτελεσματική στο karate όσο η δύναμη που αναπτύσσεται με το χτύπημα μιας γροθιά στο σάκο (makiwara) με τη μεγαλύτερη ταχύτητα.
Μια άλλη αρχή είναι ότι η μεγαλύτερη ταχύτητα μπορεί να παραχθεί εάν η μεταφερόμενη δύναμη ταξιδεύει μια μακρύτερη διαδρομή προς το στόχο της. Παραδείγματος χάριν στο λάκτισμα, το γόνατο του ποδιού λακτίσματος πρέπει να καμφθεί όσο το δυνατόν περισσότερο και το σώμα να τοποθετηθεί κατά τέτοιο τρόπο σε σχέση με το στόχο ώστε το πόδι να είναι πλήρως τεντωμένος κατά τη στιγμή της επαφής. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαδρομή προς το στόχο, τόσο ισχυρότερο θα είναι το λάκτισμα .
Προκειμένου να αυξηθούν η δύναμη και η ταχύτητα, είναι απαραίτητο στην πρακτική εξάσκηση να πραγματοποιούνται αιφνίδιες οι επιθέσεις. Μια τέτοια πρακτική, μαζί με κατανόηση και εφαρμογή της δυναμικής της κίνησης, θα συμβάλει στην μείωση του χρόνου αντίδρασης.
– Η συγκέντρωση της δύναμης
Ένα χτύπημα ή ένα λάκτισμα είναι αδύνατο εάν εφαρμόζεται μόνο με το χέρι ή το πόδι. Για να επιτευχθεί με τη μέγιστη δύναμη είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί η δύναμη όλων των μερών του σώματος ταυτόχρονα. Κατά τη διάρκεια ενός χτυπήματος ή ενός λακτίσματος, η δύναμη κινείται αρχικά από το κέντρο του σώματος και τους σημαντικότερους μύες, προς τα άκρα και καταλήγει στο χέρι ή το πόδι.
Αυτή η δύναμη κινείται από ένα μέρος του σώματος προς το επόμενο με μια ταχύτητα του 1/100 ενός δευτερολέπτου. Ολόκληρη η κίνηση από την αρχή ως το τέλος διαρκεί μόνο 15 ως 18 εκατοστά ενός δευτερολέπτου εφόσον η κατάλληλη ορμή σε αυτήν την ενέργεια αξιοποιείται σωστά (VencesBrito et al., 2011). Η προπόνηση πρέπει να στοχεύει έτσι ώστε όλη η διαθέσιμη δύναμη να κατευθύνεται στο πόδι κατά το λάκτισμα και στο χέρι κατά το χτύπημα.
Είναι σημαντικό οι διάφοροι μύες και οι τένοντες να είναι χαλαροί για να επιτρέπουν τη άμεση αντίδραση σε μεταβαλλόμενες περιστάσεις. Εάν οι μύες είναι ήδη σε σύσπαση δεν μπορούν να τεντωθούν περαιτέρω τη στιγμή της εστίασης στο στόχο. Η δύναμη που συγκεντρώνεται κατά την διάρκεια της εστίασης πρέπει να απελευθερώνεται αμέσως ώστε ο αθλητής να είναι προετοιμασμένος για την επόμενη ενέργεια. Η διαρκής προπόνηση εναλλαγής σύσπασης και χαλάρωσης του σώματος είναι πολύ σημαντική στην απόκτηση της ικανότητας εφαρμογής των τεχνικών karate.
– Ο Ρόλος της μυϊκής δύναμης
Η δύναμη στο σώμα παρέχεται από τους μύες. Οι καλά γυμνασμένοι, ισχυροί, και ελαστικοί μύες είναι απαραίτητοι στο karate. Ακόμα κι αν ο μαθητής είναι καλά ενημερωμένος στη θεωρία του karate και ξέρει τις αρχές της δυναμικής της κίνησης, η τεχνική του θα είναι αδύνατη εάν οι μύες του δεν είναι αρκετά ισχυροί. Επομένως, η διαρκής προπόνηση είναι απαραίτητη για την ενδυνάμωση των μυών του σώματος.
Εάν η προπόνηση στο karate διεξάγεται επιστημονικά, είναι επίσης απαραίτητο να είναι γνωστό ποιοι μύες συμμετέχουν στην εκτέλεση μιας ιδιαίτερης τεχνικής. Κατά τη εξάσκηση μιας νέας τεχνικής, οι μαθητές χρησιμοποιούν μερικές φορές περιττούς μύες ή μύες που εμποδίζουν πραγματικά στην απόδοση της τεχνικής.
Επομένως, οι αρχάριοι πρέπει προσεκτικά να ακολουθήσουν τις συμβουλές των δασκάλων τους. Όταν οι κατάλληλοι μύες λειτουργούν πλήρως και αρμονικά, η τεχνική θα είναι ισχυρή και αποτελεσματική. Αφ’ ετέρου, εάν οι περιττοί μύες συμμετέχουν θα οδηγήσουν στο ελάχιστο δυνατό αποτέλεσμα, στην απώλεια ενέργειας και στη χειρότερη περίπτωση σε μια ατελέσφορη τεχνική. Τέλος η ταχύτητα της μυϊκής συστολής είναι σημαντική, επειδή όσο γρηγορότερα ένας μυς διατείνεται τόσο η παραχθείσα δύναμη θα είναι μεγαλύτερη (Koropanovski et al., 2011).
– Ο Ρυθμός
Ένα απαραίτητο στοιχείο κατά την εκτέλεση των τεχνικών στις πολεμικές τέχνες και αλλά αθλήματα είναι ο ρυθμός. Η κατάλληλη εκτέλεση μιας σειράς κινήσεων σε οποιοδήποτε άθλημα είναι αδύνατη χωρίς ρυθμό. Επίσης, ο ρυθμός που είναι εμφανής κυρίως στις κινήσεις των αθλητών είναι πιο περίπλοκος και δεν μπορεί να εκφραστεί με όρους, του μουσικού ρυθμού. Είναι ουσιαστικό για το μαθητή του karate να μάθει το σωστό ρυθμό και στις βασικές τεχνικές και σε περισσότερο προχωρημένες τεχνικές (kumite).
Η αίσθηση του ρυθμού σε θέματα τακτικής είναι η ικανότητα να γίνεται αντιληπτή η απλή και σύνθετη ρυθμική κίνηση κάθε ενέργειας και να χρησιμοποιείται ο ατομικός προσωπικός ρυθμός σαν πλεονέκτημά έναντι ενός άλλου προσώπου ώστε ο ατομικός ρυθμός του άλλου προσώπου να στρέφεται εναντίον του.
Ο ρυθμός δεν είναι ο χρονισμός. Είναι διαφορετικό να πραγματοποιείται μια τεχνική σε συγκεκριμένο στόχο την κατάλληλη χρονική στιγμή, από τη διαπίστωση της κατάλληλης χρονικής στιγμής για προσπάθεια εφαρμογής της τεχνικής στο συγκεκριμένο στόχο. Ο χρονισμός είναι η σύνδεση των τεχνικών με στόχους που είναι σε κίνηση.
Ο ρυθμός είναι η κατανόηση των κινήσεων προκειμένου να βρεθεί ένα άνοιγμα στον αντίπαλο ή να γίνει ένα προσωπικό κλείσιμο προκειμένου να ασκηθεί έλεγχος σχετικά με την απόσταση και τον χρονισμό για τη δημιουργία πλεονεκτήματος. Ο ρυθμός είναι βασικότερη δεξιότητα τακτικής που στοχεύει στη δυνατότητα χειρισμού, ελέγχου και αντίληψης του αντιπάλου. Υπάρχουν βέβαια και πολλές άλλες δεξιότητες που βοηθούν στην αποτροπή της άμυνας του αντιπάλου και συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα των επιθέσεων.
Ο ρυθμός είναι ιδιαίτερα απαραίτητος κατά την εκτέλεση της τυποποιημένης μορφής εξάσκησης (kata). Τα τρία σημαντικότερα στοιχεία στην εκτέλεση ενός kata είναι η εφαρμογή της δύναμης στο σωστό χρόνο, ο έλεγχος της ταχύτητας στις τεχνικές και από τεχνική σε τεχνική και η ομαλή μετάβαση του σώματος από μια τεχνική στην επόμενη. Αυτές οι απαιτήσεις δεν μπορούν να ικανοποιηθούν χωρίς ρυθμό. Η εκτέλεση ενός kata από ένα προχωρημένο αθλητή του karate είναι δυναμική, ρυθμική και συνεπώς όμορφη.
– Ο χρονισμός
Ο σωστός χρονισμός είναι εξαιρετικά σημαντικός στην εφαρμογή των τεχνικών. Εάν ο χρονισμός είναι λανθασμένος η τεχνική θα αποτύχει. Ένα λάκτισμα ή ένα χτύπημα που κατευθύνονται στο στόχο είτε πάρα πολύ νωρίς είτε πάρα πολύ αργά είναι συχνά χωρίς αποτέλεσμα
Η έναρξη μιας επίθεσης στο karate με τα χέρια και τα πόδια ξεκινά από συνηθισμένη θέση της ετοιμότητας ή της άμυνας. Προφανώς τα χέρια και τα πόδια πρέπει πάντα να τοποθετηθούν έτσι ώστε οι τεχνικές να μπορούν εύκολα και γρήγορα να εφαρμοστούν.
Αμέσως μετά από την εφαρμογή μιας τεχνικής πρέπει να επιστρέφουν στην προηγούμενη θέση τους έτοιμα για την επόμενη κίνηση. Επιπλέον κατά τη διάρκεια αυτών των κινήσεων το σώμα πρέπει να διατηρείται χαλαρωμένο, αλλά σε επιφυλακή, με τους μύες γεμάτους ενέργεια και έτοιμους για οποιαδήποτε πιθανότητα.
– Η κοιλία και τα ισχία
Οι προπονητές του σύγχρονου αθλητισμού τονίζουν συνεχώς το ρόλο των ισχίων στη μέγιστη δύναμη σε οποιαδήποτε κίνηση. Στην Ιαπωνία η σημασία του tanden-hara (το κάτω μέρος της κοιλίας) έχει διδαχθεί από πολύ παλιά. Οι δάσκαλοι των πολεμικών τεχνών και εκείνοι άλλων τεχνών, έχουν υπογραμμίσει συνεχώς τη σημασία του. Πίστευαν ότι αυτή η περιοχή είναι το κέντρο του ανθρώπινου πνεύματος και ότι αποτελεί τη βάση της δύναμης και της ισορροπίας.
Το tanden είναι η περιοχή μεταξύ του ομφαλού και του κέντρου βάρους του σώματος.
Όταν το σώμα είναι κάθετο σε μια στάση καράτε το κέντρο βάρους του σώματος βρίσκεται εδώ. Μια σωστή στάση θα επιτρέψει στο μαθητή να διατηρήσει την ισορροπία του στα ανώτερα και χαμηλότερα μέρη του σώματός του, με συνέπεια την αρμονική αλληλεπίδραση των μυών και μια ελάχιστη κατανάλωση ενέργειας.
Εάν η δύναμη που συγκεντρώνεται στη περιοχή αυτή εκδηλωθεί στην εκτέλεση των τεχνικών του karate, τα πυελικά και τα οστά των ισχίων υποστηρίζονται σταθερά από τους μηρούς και τον κορμό από τη σπονδυλική στήλη, με αποτέλεσμα ισχυρές τεχνικές.
Το κέντρο του σώματος, δηλαδή η χαμηλότερη κοιλιακή περιοχή και τα ισχία, παίζουν έναν μεγάλο ρόλο στις διάφορες κινήσεις. Επομένως τα κτυπήματα, τα λακτίσματα και οι αποκρούσεις πρέπει να εκτελούνται με δύναμη που προέρχεται από τα ισχία.
Απόσπασμα από την εργασία “Εισαγωγή στο Καράτε” του Γ. Ζαγγελίδη για Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
